Neden okuyorum ve düşünüyorum? Bilmiyorum.

Gün boyu devam eden fırtınalı yağmur, geceye taştı. Günün bittiği saatte, anne örgüsü battaniyenin güvenli sıcaklığına sarılıyım. Elimde Pessoa. Bir aydan fazladır aynı kitabı okuyorum; uzaması aşırı derecede zevk alıyor olmamdan. "Ne okuyorsun?" diyor. "Sana bir cümle okumama izin ver" diyorum.

Tam bir Pessoa paragrafı; ağdalı ve çift anlamlı bir dil, varoluşsal kıvranmalar, nihilist buhranlar. Enfes! Oysa, zorla ekşi erik yedirmişim gibi suratını büzüyor. Ve aramızda kelimesi kelimesine şu konuşma geçiyor:

F: "Kendine bunu neden yapıyorsun?"
C: (İçses: Tanrım, 1 ay içinde bana aynı soruyu soran ikinci kişi! Rastlantı mı, yoksa bana başkalarının ağzından bir şey mi söylemeye çalışıyorsun?) Neyi?
F: Bunu! Neden böyle ağır ve buhranlı şeyler okuyorsun?
C: Üzerinde düşünmek hoşuma gidiyor, şu cümlenin kuruluşundaki estetiğe bakar mısın? Her bir kelime ne eksik, ne fazla ve tam olması gereken yerde.. Bu muhteşem bir sanat değil mi?
F: Üzerinde düşündüğünde ne oluyor peki?
C: (içses: ???) Bilmiyorum ne oluyor, sadece düşünmeyi seviyorum. Kendi düşünce sınırlarımı yoklamayı, varlık felsefesine, bilgi tözüne hattâ belki yaşamın anlamını...
F: (sözümü keserek) Yaşamın anlamı olduğuna mı inanıyorsun?
C: (???)  Evet ama, büyük olasılıkla bulamayacağım ama herkes gibi ben de arıyorum.
F: Herkes aramıyor. Herkes yaşamı yaşıyor, üzerinde fazla düşünmeden, anlık hazlara, yaşamlarındaki basit mutluluklara, ufak hırslara ve isteklere odaklanıyorlar, düşünmüyorlar.
C: Hayır, bence herkes öyle ya da böyle düşünüyor.. Felsefeciler daha kapsamlı, sıradan insanlar daha yüzeysel belki ama hepimizin düşündüğüne eminim ben. Düşünmek insan olmanın yegâne yetisi!
F: Felsefecilerin düşünmesi farklı. Onlar hipotezler yaratıyor ve yayın yapıyorlar, panellerde tartışıyor, yeni sorular ortaya çıkartıyorlar ama bunların çok azı çözülebiliyor. Sense felsefe araştırmacısı değilsin, düşüncelerini toparlayıp yazmıyorsun. Sen düşünüyorsun ama tartışmadığın sürece bu boşa düşünüp durmak ve kendini "hiç bir sonuca varamıyorum" diye mutsuz etmek dışında bir işe yaramıyor. Düşüncenin sınırlarına ulaşamayacağına göre, sadece açılıp kaybolacaksın, çırpınıp duracaksın ve sonunda da hiç bir şeyi çözememiş olarak herkes gibi ölüp gideceksin. Ve yaşadığın diyelim 70-80 senenin dışında binlerce sene de "ölü" olacaksın. Koca bir yaşamı düşünmeyle harcamaya değer mi? Anlamı aramak yerine elindekinden keyif almaya odaklanmalısın bence.
C: Bu kadar basit ve tekdüze olamaz. Faydacılık değil yaşamın anlamı ve hedonist de değilim ben! Benim aradığım haz almak değil, benim aradığım neden buradayım, amacım nedir, hayatımın bana özel olan nedeni nedir.. Bunları anlamak isterdim. Büyük resmi görebilmek yani.. Bütündeki yerimi çözebilmek, bunu "kendi sınırlarımı anlamak ve diğerlerine etkimi, varsa faydamı görmek" olarak da tanımlayabilirim. Ve belki ulaşmak istediğim nihai sonuç Tanrı'ya ulaşmak olabilir? Yani evrenle ve tüm yaratılanlarla bütünleşme ihtiyacı, Tanrı'yı anlama ihtiyacı?
F: Tanrı'nın varlığından emin misin?
C: Evet.
F: Nasıl eminsin?
C: His...
F: ve ona kızgınsın da aynı zamanda. Kızdığın bir şeyle neden bütünleşmek istiyorsun?
C: (uzunca bir süre susarak) Bilmiyorum.

*

F: Şöyle sorayım o zaman. Düşünmeyi seviyorsun. Bunu da Tanrı'yla bütünleşme ve "anlamı" anlamak için yaptığını söylüyorsun. Peki sence düşündükçe yaklaşıyor musun? Yoksa karışıp uzaklaştığını mı hissediyorsun?
C: Okyanusta kaybolduğumu hissediyorum.
F: O zaman niye düşünüyorsun, mutsuz olacağını bile bile? Daha hafif yaşamaya, kendi küçük dünyana odaklanmaya, o dünyadakileri mutlu etmeye ve onlardan mutluluk almaya? başkasına faydalı olmak için yaratılmadığını hiç düşündün mü? Yani belki hayatının tek anlamı; milyon yıllık bir boşluk içinde en fazla 80 yıllık bir "hediye" olan hayatı kendini mutlu etmek için kullanmak olmasın?
C: Dedim ya, hedonist değilim. "Ben"den çok "Biz hepimiz.." diyorum.
F: (gülerek) Evet sorunun bu. Halbuki kimsenin sana ihtiyacı yok, su akar, yolunu bulur, herkesin çocuklarının bile sensiz varolacağını biliyorsun. Başkalarının beklentilerini onların kucağına eken sensin, halbuki tamamen kendine odaklansan ve mutluluğuna, belki başkaları seni mutlu gördükçe, onlar da mutlu olacaklar. Biz'den kast belki budur?
C: Bir katkım olmalı ama hiç mi bir etkim yok???
F: Bilmiyorum. Belki koca okyanustaki bir midye kadar ancak.

*

C: Kur'andaki bazı ayetleri düşünüyorum. Bakara Suresi 156, Yasin suresi 83. ayet. "O'ndan geldiniz ve O'na döndürüleceksiniz.." Bu bana şunu ifade ediyor: aynı yaşamın farklı boyutlarda defalarca yaşanma şansı var belki de? Yani tek bir ruhla, farklı seçimlerde bulunarak, her bir boyutta farklı şeyler öğrenmek ve sonunda mutlak ve Tanrısal bilgiye olmasa da, bunun bir "fracture" yani kısmına ulaşıp, dolayısıyla Tanrı'ya dönmek.
F: Ben Kuran'dan anlamam ama bu bana daha ziyade "başta yoktunuz, sonra size bir yaşam armağan edildi, sonra yine yoksunuz" gibi geliyor, yani ölümden sonra doğum ve yine ölüm.
C: Bence mutlak bilgi tek bir doğum ölümden oluşan kısa hayatta bulunamaz, tek bir hayatta çözemezsin, bu hayattan birşeyler öğrenir, bir sınav verirsin, ruhun ancak bir milim yol alır. Ama bir anlamı olmalı bu sınavın, tüm sınavlar gibi amaç "sonunda öğrenmek" olmalı, ruhun yavaş yavaş gelişmesi olmalı.
F: Tüm sınavların amacı bu değildir. Bazen çakarsın, tekrarı da olmaz, biliyorsun. Tanrının bizi yarattığına inanıyorsun ama bunun üstüne bir de amaç arıyorsun. Ya amaçsızca yaratma olasılığı? Ya da sadece birbirimizi sevelim, verilen hayatı elimizden geldiğince keyifli geçirelim, bir işe yaratalım ya da keyfimize bakalım, düşünüp durmayalım, kaybolan koyunlar olmaktansa, karşı çimenliği fazla merak etmeyen ama elindekinin keyfini çıkartan mutlu koyunlar olalım diyeyse?
C: Hayır bu kadar basit olamaz! Düşünemiyorsam insan bile değilim ki! Koyunum evet..
F: Olmadığını kanıtlayabilir misin?
C: Bilmiyorum.

*

F: Neyse özetle... tüm bunları Pessoa ve diğerlerini okuyarak anlayabileceğini düşünüyorsun?
C: (Şah? Hayır henüz değil...) Pessoa'nın karışıklıklarında kendimi buluyorum, onun benim de hissettiklerimi yazıya aktarışındaki becerisine hayranlık duyuyorum, özeniyorum ve evet, onun açtığı yoldan düşünmeyi de seviyorum.
F: Ama bu "neden düşünüyorsun?" sorumun cevabı değil, biliyorsun değil mi?
C: "Şah, mat!". Biliyorum....

*

Neden okuduğumu bilmiyorum.....
Ya da okuduğumdan neden bunca zevk aldığımı....
Neden düşündüğümü de bilmiyorum.
Siz biliyor musunuz?
Ağır bir yazı olduğunu ve az okunacağını biliyorum ama fikirlerinizi duymayı çok isterdim..

*

Pessoa'dan bazı cevaplar:

"Gerçeği bilseydik zaten görürdük. Şöyle bir düşünecek olursak, evrenin anlaşılamazlığını tesbit etmiş olmak bize yetmeli; onu kavramaya çalışmak bir insandan daha azı olmak demektir. Çünkü insan olmak zaten evrenin anlaşılamayacağını bilmek anlamına gelir.."

"Ve kendime ağırlık yaptığımı hissediyorum, evet, bilinçlenmeye mahkum olmaya benzeyen bir ağırlık veriyorum üzerime.."

"Önemsiz olduğumu söyleyen içgüdünün, küçücük olup da mutlu olmayı düşünebilmenin tesellisi.."

*

Ve dün gece, karşıma bu çıktı. Şaşkınlıktan oturdum kaldım. F. Ricky, bense Russell..! Kelimelere kadar aynı şeyi tartışmışız. İnanılmaz.. Lütfen bu kısa bölümü izleyin, bence muhteşem bir tartışma:

Bu yayının 70dk’lık tamamını da şu linkte bulabilirsiniz.

Foto: Yağmurlu bir gün Kabataş. Şehrin şelâleleri... (Internetten). F.'in baktığında "harika bir manzara" dediği, benimse "aksaklıklar, plansızlıklar.. kısaca: korkunç" diye düşündüğüm.....