Geriye ne veriyorsun?

Dün Handan’ın şu yazısını okuyunca, benim de yazmak istediklerim var diye düşündüm. Sürekli aldığın, kullanıp attığın bu dünyada peki sen geriye ne veriyorsun?

Ben bir psikolog olarak yaklaşacağım bu konuya. Son beş - özellikle pandemiyi içine alan iki senedir yoğun olarak varoluşsal kaygılar duyan, dünyadaki yer ve anlamını sorgulayan ve sonunda da “hiç bir anlamı yok, her şey kötüye gidiyor, umutsuz vakayız biz” noktasına gelen insanlarla çalışıyorum. Gerek Türkiye’deki sosyo-psikolojik anlamda basık hava, gerek tüm bu kısırdöngüyü kırıp Almanya’ya gelmiş ama yine de mutlu olamamış insanlar bana soruyor: “Aslında görünürde her şeye sahibim, yani en azından diğer insanlara bakıp şükrediyorum ama içimde rüzgârlar esiyor, hiç bir şeyden zevk alamıyorum, umut duyamıyorum, sanki bir kâbusta gibiyim uyanamıyorum, neden mutsuzum, neden bir türlü bu bulantı içinden çıkamıyorum?”

Görüşmeler uzadıkça gelip dayandığımız nokta hep şu oluyor: Hayata geri ödemen ne? Aldıklarının karşılığında peki sen ne veriyorsun?

Terapist olarak gözlemim, insanların “doyum” hissinin almaktan değil, aldığı kadar da vermekten geldiği. Gönüllü yapılan işler meselâ, başkasına yardım etme davranışı, özellikle de bireysel değil grup içinde gerçekleştirilen eylemler; depresyon hastalarında (ve hattâ anksiyete bozukluklarında da) ilaçtan daha fazla iyileşme sağlıyor! Keza “amaç arayışı” krizleri sırasında “amacı arama, yarat” yaklaşımı yani anlamı eylemde bulmak insanları bu kısır döngüden çıkartıyor.

Gönüllü işler arasında sadece yardım etmek, hayrına işler yapmak değil, bir de “gelecek için çalışmak” var. Yani sonuçlarını asla göremeyeceğimiz bir dava uğruna, beklentisiz ve çoğunlukla karşılığını da alamadan uğraş vermek.

Bir çocuk yetiştirirken meselâ, amacımız çocuğu mutlu etmek değildir, onu ilerideki yaşama hazırlamaktır. Üstelik bunu belki de hiç göremeyeceğimizi bile bile yaparız. Bunun için ona sağlıklı yeme alışkanlığı, kendini çevresel zararlardan uzak tutma yetisi, bedenini koruma ve bakma alışkanlığı verir ve ona hayatta bir amaç bulması için de eğitim, ilgiler, yetenekler konusunda destek oluruz. Ancak tüm bunlar karşılandığında “neşe” ya da neşenin uzun süreli hali olan mutluluk gelir. Yoksa anlık ve dışarıdan verilen mutluluğun (bir şeker daha yiyiversin, azıcık daha tabletle oynayıversin, aman ödevini de yapmayıversin) sürekli bir mutluluk olamayacağı aşikârdır. Ebeveynlik işte tam olarak budur. Çocuğu yapmanın “geri ödemesi” o çocuğa ebeveynlik yapmaktır ve bu ödemeyi verdiğimiz ölçüde “mutlu” hissederiz. 

Hayatın her alanında da böyledir. Geri ödemeler vardır. Bu ödemeleri yapmazsak mutlu olamayız. Doğanın en güzel yerine ev yaparız ama o evin bahçesi yeşillenmeden, çektiğimiz kuyu suyundan yoğrulan ekmek pişip de yarısı komşuya verilmeden ya da kurduğumuz çardakta bir dostun derdini dinleyip bir kahve ikram etmeden mutluluğu bulamayız. Yani paylaşmak, kendinden bir şey (bir yemek, bir hizmet ya da bir zaman bile olabilir bu!) üretip bir başkasına (insan olması da gerekmez, bir hayvana bir birkiye de olabilir bu) vermek, kısaca “geri vermek”, insan yaşamının doyumu için gereklidir.

Dünyanın en kutsalı; ev ekmeği.

Bu noktada Handan’ın yazısına geri dönecek olursam, doğadan yüzyıllardır aldığımızı ona geri vermek zorundayız. Sadece “çocuklarımızın geleceği” için değil, kendimiz için de. Kendi iç huzurumuz, işe yarama ve aidiyet yani genel anlamda yaşamla tamamlanmışlık hissimiz için de..

Yani ister çöplerinizi ayırın, ister tohum çeşitliliği için uğraşın, ister denizleri yol kenarlarını temizleyin elinizle, ağaç dikin, ister daha alım ve tüketim aşamasında frenleyin kendinizi, israfa karşı savaşın, ister nükleer enerjiye karşı köprülere zincirleyin ya da daha büyük devlet politikalarını değiltirebilecek adımlar atın ama bir şey yapın! Ve elinizden geliyorsa başkalarıyla birleşin, çocuğunuz olsun komşunuz olsun, ortak bir şeyler yapın ki yaptığınızın etkisini görüp daha da motive olun. Sadece internetten “like etmek”le kalmayın. Eyleme geçin. Göreceksiniz o mutsuzluk ve umutsuzluk hissi bir şeyler yaptıkça azalacak.. Yerini “ben elimden geleni yapıyorum”a (yap”tım” değil, yapıyorum) bıraktığında, insanın içi de daha az dağlanıyor, hissedeceksiniz.

Bir deneyin derim ;)