Parazitlerin oyunu

İçinde yaşadığımız dünyanın gözle görülemeyen mikro evreninde, parazitlerin çok renkli bir yaşamı var ve bazı yaygın inanışlara göre, insanlığın sonunu mükemmel şekilde evrimleşmiş bir parazit, bir virüs ya da bir bakteri getirecek. Peki biz onları ne kadar tanıyoruz? On bin yıllardır geçirdikleri sessiz evrimi ne kadar biliyoruz? Bundan sonrası için kurdukları hain planlardan ne hadar haberdarız?

Bilim ve Teknik Dergisi'nin Kasım, 2011 sayısında okuduğum çok ilginç bir yazı vardı; bazı mikro organizmalar evrimsel açıdan öyle avantajlı noktalara gelmişler ki, diğer organizmaların vücut ve beyinlerini tamamen ele geçirerek, onların davranış ve kişiliklerini, kendi çıkarları doğrultusunda değiştirmeye başlamışlar. Yani bu gözden ırak gönülden ırak saydığımız, minnacık oluşları nedeniyle hor gördüğümüz bu canavarlar, ev hayvanlarımızı ve dolayısıyla bizleri kendi yavrularına fayda sağlayacak şekilde yeniden modifiye etmişler ve yüz yıllardır çaktırmadan keyifle de kullanıyorlarmış. Durum çok vahim. Beynimiz ele geçirilmiş, kişiliğimiz değiştirilmiş, üstelik bunu yapan minnacık bir mikro organizma! Suçlu mu arıyorsunuz, işte size milyonlarca örnekten sadece biri: Toxoplasma Gondii.

Bayan Gondii, kedilerle yayılan tek hücreli bir beyin paraziti. Bu parazit olgunlaşmak ve üremek için sadece kedileri seçmiş, fakat kediye geçebilmek için öncelikle fareleri hedef alıyor. Dışkıdan yayılan parazit, bulaştığı farenin beyninde bazı fizyolojik bozulmalara neden oluyor ve içgüdüsel olarak kedi kokusundan korku duyan fare, birden bu kokudan korkmamaya hatta hoşlanmaya başlıyor. Gidip kedinin önünde dansetmeye, adeta "ye beni ye beni" demeye başlıyor. Parazit kediye atladıktan sonra üremeye, klasik yaşam döngüsüne devam ediyor. Evde ya da sokakta aşısız kedi besleyen insanlara bulaşıyor, anne karnındaki bebeklerin ya da bağışıklık sistemi güçsüz kişilerin ölümüne neden olabiliyor. Üstelik yerleştiği insan beyninde de rahat durmuyor, konakçısının davranış ve kişiliğini değiştirmeye devam ediyor. Yapılan araştırmalar, toksoplazmosis hastalığı bulunan kadınların zamanla daha akıllı, sevecen, sosyal ve kurallara bağlı bir kişilik yapısı geliştirdiğini, erkeklerin ise daha az akıllı ama eve bağlı, sadık ve alçakgönüllü bir ruh haline büründüğünü göstermiş (e güzel aslında bu?) ama aynı zamanda bu kişilerde ani sinir patlamaları, sürekli bir şüphe ve güvensizlik hali de gözlemlenmiş. Toksoplazmosis hastalığının yaygın rastlanıldığı toplumlarda, suç oranlarının ve sosyal güvensizliğin aşırı arttığı da belirtilmiş. Makalede, parazitin neden bu tür bir kişilik örüntüsünü tercih ettiğine dair bir yorum bulamadım.. Kimbilir hangi evrimsel amaç ya da büyük planın bir parçası, bilinmez..

Kısacası, ufak diye hakir gördüğümüz bu canavarlar yüzyıllardır bizimle yaşadıkları için genetik ve davranışsal yapımızı çok iyi tanımışlar, davranışımızı değiştirecek fizyolojik yapıları belki de bizden iyi biliyorlar. Davranışlarımızı nasıl kontrol altına alacaklarını çok iyi bilen parazitler; insanı birey olarak ve toplumsal olarak, kendi emelleri uğruna değiştiriyorlar. Çok etkileyici.